Wat zegt het EU-rapport over Israël – en wat niet?

Vroeger geloofde ik het nieuws meestal wel. Wat op de NOS kwam, dat zal dan wel kloppen, dacht ik. Maar de laatste jaren merk ik dat ik vaker twijfel. Niet aan álles, maar ik voel wel steeds vaker: klopt dit eigenlijk wel? 

Ik ben geen expert. En heb blinde vlekken. Maar toch probeer ik beetje bij beetje zelf dingen te checken. Vaak gewoon door iets op te zoeken, door te kijken wie iets zegt, en of die persoon misschien een belang heeft. 

Ik stuitte op een nieuwsbericht op NOS over een vertrouwelijk EU-rapport over Israël. In deze blog kijk ik wat daarover bekend is, wie Kaja Kallas en minister Veldkamp zijn, en waarom ik vragen kreeg bij wat níet werd genoemd.

Wat zegt het rapport?

Het rapport is opgesteld door Kaja Kallas, de huidige buitenlandchef van de EU. Daarin staat dat Israël het handelsverdrag met de EU zou schenden. De reden? Volgens het rapport houdt Israël zich niet aan artikel 2 van dat verdrag, waarin staat dat landen mensenrechten moeten respecteren.

De informatie waarop het rapport is gebaseerd, komt vooral van de Verenigde Naties en hulporganisaties. Die zeggen dat Israël expres burgers doodt in Gaza en hongersnood als wapen inzet. Een groep landen, zoals België, Spanje en Ierland, wil nu dat de EU actie onderneemt tegen Israël.

Maar ik ging dus even kijken wie Kallas is, op welke bronnen zij zich baseert, en of die beschuldigingen eigenlijk wel kloppen.

Wie is Kaja Kallas?

Kaja Kallas was premier van Estland. Ze staat bekend als fel tegen Rusland en is erg pro-EU. Over Israël is ze vaak kritisch. Maar opvallend is dat ze niet zo kritisch is op landen zoals Iran, die vrouwen onderdrukken en hun eigen volk martelen. Ze heeft geen achtergrond in het Midden-Oosten. Voor dit rapport is ze dus volledig afhankelijk van informatie van andere partijen.

Verschuivende toon en focus van Kaja Kallas

In de eerste fase van de oorlog in Gaza veroordeelde Kaja Kallas duidelijk de terreur van Hamas. Ze erkende Israëls recht op zelfverdediging en zei:

“Israel is fully entitled to defend itself. But it must do so in a way that spares innocent lives and adheres to the norms of international law.”
(oktober 2023) Bron: HIER

Er werd toen nog gesproken over steun aan beide zijden: medische hulp aan Israël en humanitaire hulp aan Palestijnen via o.a. UNRWA.*

Maar inmiddels is haar toon zichtbaar opgeschoven. Als EU-buitenlandchef presenteert Kallas nu een vertrouwelijk rapport waarin bijna alle nadruk ligt op vermeende schendingen door Israël van het mensenrechtenartikel uit het EU-verdrag. De rol van Hamas – dat de oorlog begon, gijzelaars vasthoudt en burgers als schild gebruikt – wordt nauwelijks nog benoemd.

Van een genuanceerde houding is haar benadering veranderd naar een eenzijdige veroordeling. Dat roept vragen op over de balans en betrouwbaarheid van het EU-standpunt.

Daar komt bij dat haar gebrek aan kennis van geschiedenis onlangs pijnlijk zichtbaar werd. Tijdens een debat over de NAVO maakte Kallas een opmerking over Ierland die op veel kritiek stuitte. Ze zei dat Ierland "rustig zijn welvaart kon opbouwen na de Tweede Wereldoorlog", terwijl landen achter het IJzeren Gordijn leden onder onderdrukking. Maar ze vergat dat ook Ierland vreselijk leed, zoals bij de Ballymurphy-massamoord en Bloody Sunday, waar Britse soldaten onschuldige burgers doodden. De Ierse Europarlementariër Kathleen Funchion noemde Kallas’ opmerkingen “ongepast en ongeïnformeerd”. Bron: EU foreign affairs chief criticised over ‘clear lack of understanding of Ireland’s history’

Dat soort fouten zet je toch aan het denken: hoe goed weet deze vrouw waar ze het over heeft, ook als het over het Midden-Oosten gaat? En dat maakt het belangrijk om te kijken: hoe betrouwbaar zijn haar bronnen eigenlijk?

Hoe betrouwbaar zijn de bronnen?

Het rapport baseert zich op de VN en hulporganisaties. Maar die zijn niet altijd neutraal, hoe goed hun bedoelingen misschien ook zijn.

• De VN heeft al jarenlang een duidelijke anti-Israëlhouding. Elk jaar worden er veel méér resoluties tegen Israël aangenomen dan tegen landen als Iran, Noord-Korea of Syrië.

• Organisaties zoals UNRWA* en Human Rights Watch hebben in het verleden rapporten geschreven die deels gebaseerd waren op informatie van Hamas, of zonder controle van feiten.

• De term “genocide” is zelfs gebruikt, terwijl veel juristen zeggen dat dit niet klopt. Israël probeert juist burgers te waarschuwen voordat het aanvalt – met sms’jes, pamfletten en evacuatiezones. Dat zie je bijna nergens anders in oorlog.

Daarnaast is het belangrijk om te weten dat Hamas heel bewust voedsel en hulp tegenhoudt, wapens verstopt in ziekenhuizen en scholen, en zelfs mensen tegenhoudt die willen vluchten. Maar dat staat meestal niet in die rapporten.

❓ Ik had nog 1 vraag bij het artikel:

Laat ook Veldkamp Hamas buiten beeld?

Demissionair minister Caspar Veldkamp – voormalig diplomaat en ambassadeur in Israël – lijkt in het NPOS artikel opvallend éénzijdig te focussen op Israël.

Israël onder druk, Hamas niet genoemd

Veldkamp gaat scherp in op de humanitaire blokkade van Gaza door Israël en noemt dat mogelijk een schending van EU-verdragsplicht. Hij waarschuwt dat dit "alarmbellen doet rinkelen in Israël"  en zegt:

“Nederland is tot nu toe mild geweest richting Israël. Kan de uitspraak van Veldkamp het begin van een koerswijziging zijn? … Hij noemt de humanitaire blokkade van Gaza niet oké” 

Wat je niet hoort: Veldkamp noemt tegenwoordig nauwelijks of geen enkele keer Hamas bij naam. Hij zegt niets over:

• De meer dan 100 gijzelaars die nog vastzitten in Gaza

• Het feit dat Hamas hulpgoederen blokkeert of in beslag neemt

• Het gebruik van burgers als menselijk schild

• Het systematisch uitlokken van burgerleed om internationale verontwaardiging te beïnvloeden

Eenzijdige informatiebronnen

Zijn kritiek is (mede) gebaseerd op rapporten van de VN en grote hulporganisaties – instanties die regelmatig één kant van het verhaal brengen zoals ik hierboven al zei

Politieke strategie vaker boven nuance?

Veldkamp benadrukt dat hij geen labels zoals ‘genocide’ wil gebruiken – dat laat hij over aan rechters – maar hij pleit wel voor een staakt-het-vuren en Europees onderzoek tegen Israël. Hij zet stevig in op drukkende retoriek richting Israël, maar laat zien weinig oog te hebben voor de verantwoordelijkheid van Hamas. Zo’n eenzijdige benadering zorgt voor vertekende beeldvorming – zelfs als de intentie van Veldkamp oprechte humanitaire zorgen betreft.

Wat ik heb geleerd

Ik leerde van dit alles dat het goed is om soms even stil te staan bij wat je leest. Om te kijken: wie zegt dit? Op basis waarvan? En wat wordt er niet genoemd?

Ik wil niet alles zomaar geloven. En ik hoef ook niet alles meteen te begrijpen. Maar ik wil wél eerlijk zoeken. De waarheid is vaak ingewikkelder dan een nieuwskop. Wie opkomt voor onderdrukten, kan geneigd zijn om één partij als agressor te zien, zonder oog te houden voor de complexiteit van oorlogsrecht, terreur (en asymmetrische oorlog).

Dit is een groeiend artikel. Er komt vast nog meer bij.

---

* The Connection Between UNRWA and Hamasin Gaza