Over journalistiek, propaganda en waarheid in Gaza

Ik ben geen verslaggever, geen expert, maar wel iemand die vragen stelt. Toen ik het artikel van de NOS las over journalisten in Gaza, bleef één zin hangen: “Woorden zijn ons enige wapen.” Dat raakte me. Maar ik vroeg me ook af: klopt dit hele verhaal wel? En wie bepaalt eigenlijk welke woorden mogen klinken? 

In deze blog probeer ik daar — al lezend en lerend — iets over te zeggen.

In een recent artikel op NOS.nl getiteld “Journalisten Gaza vrezen doelwit te zijn van Israëlische leger”, las ik dus die zin “Woorden zijn ons enige wapen.” Het klinkt als een pleidooi voor zuivere journalistiek in een oorlogssituatie.

Maar in de context van Gaza ná 7 oktober 2023, wil ik die uitspraak meer van dichtbij bekijken. Want woorden zijn inderdaad wapens — maar ze kunnen zowel beschermen als misleiden. En dat laatste gebeurt, steeds vaker en steeds geraffineerder. Overal in onze wereld.

De journalist als boodschapper of wapen?

Volgens NOS-correspondent Nasrah Habiballah zijn buitenlandse journalisten niet welkom in Gaza, en zijn lokale verslaggevers dus de enige informatiebron. Dat is op zichzelf al een riskante constructie: als journalistiek uit één richting komt, zonder onafhankelijk toezicht, is het per definitie kwetsbaar voor beïnvloeding.

Hamas bepaalt welke journalist accreditatie [1] krijgt, welke onderwerpen mogen worden behandeld en welke beelden mogen worden verspreid. Journalisten die zich niet aan deze richtlijnen houden, riskeren intimidatie, arrestatie of uitzetting.

In 2022 probeerde Hamas nieuwe regels in te voeren die buitenlandse media zouden verplichten om hun verslaggeving af te stemmen op het narratief van Hamas. Na internationale kritiek werden deze regels formeel ingetrokken, maar de intentie om de berichtgeving te controleren was duidelijk.

Ik vind het goed dat de NOS begrip toont voor het gevaar waarin Palestijnse journalisten verkeren — dat is terecht. Maar waarom wordt nauwelijks benoemd dat deze verslaggevers óók worden beïnvloed of onder druk gezet door Hamas?

Journalisten en Hamas: de feiten zijn niet langer vaag

Na 7 oktober publiceerde het Israëlische leger gegevens waaruit zou blijken dat ten minste zes journalisten die werkzaam waren voor Al Jazeera banden hadden met Hamas of de Palestijnse Islamitische Jihad. De documenten bevatten namen, ID-nummers, trainingsbewijzen en zelfs betalingsinformatie.

Eén van de journalisten, Hossam Shabat, werd later gedood bij een Israëlische luchtaanval. In westerse media werd hij simpelweg “journalist” genoemd. Maar volgens het Israëlische leger was hij een sluipschutter in Hamas’ Beit Hanoun-bataljon.

📌 Bron: IDF – Journalisten met Hamas-connecties
📌 Bron: Times of Israel – IDF documents linking journalisten aan terreurgroepen

Dat is geen suggestie — dat is aantoonbaar, met documenten in handen van een militaire inlichtingendienst. Het is niet minder dan journalistieke plicht om die mogelijkheid open te houden, in plaats van eenzijdig verslag te doen.

Wie is Hind Khoudary?

De NOS citeert de Palestijnse journalist Hind Khoudary, die zegt dat ze leeft in angst en nergens veilig is. Ze noemt haar stem haar enige wapen. Maar wie is Khoudary? Ik las al eerder over haar en haar standpunt over Israël. 

In 2020 kwam ze wereldwijd in opspraak toen ze Hamas-functionarissen tagde op Facebook bij een bericht over Palestijnen die een Zoom-gesprek voerden met Israëli’s. Kort daarna werden meerdere deelnemers gearresteerd door Hamas. Zij ontkende betrokkenheid, maar sprak zich wel uit tegen elke vorm van “normalisatie” met Israël. Ze schreef er dit over.

Onderzoek ook deze bronnen:

📌 Bron: Wikipedia – Hind Khoudary
📌 Bron: The JC – Controversiële nominatie voor Hamas-sympathisant
📌Bron: The JP: Palestinian journalist: I wasn't the reason Hamas arrested peace activist

📌 Bron: JP: Exposed: Hamas’s propaganda team

Hind Khoudary sprak en spreek zich online openlijk bewonderend uit over leden van Islamitische Jihad — een organisatie die in het Westen als terroristisch is aangemerkt. Ze noemde hun strijders “helden” en plaatste hartjes-emoji’s bij berichten over hun dood. Daarnaast deelde ze een video waarin Hezbollah-leider Hassan Nasrallah Israël openlijk bedreigde. Het delen van zulke video's roept de vraag op of een journalist nog wel eerlijk en onpartijdig is, vooral in een conflictgebied zoals Israël en Gaza.

In een interview* antwoordde ze zonder aarzeling bevestigend op de vraag of ze wilde dat Israël zou verdwijnen. Een uitspraak die niet vergeten mag worden, zeker nu ze zichzelf profileert als neutrale stem uit Gaza. Want dat roept onvermijdelijk vragen op over haar onafhankelijkheid als journalist. En het maakt haar inmiddels beroemde uitspraak — “onze stem is ons enige wapen” — dubbelzinnig.

*In het interview zegt ze dat ze geen Joden haat en zelfs christelijke vrienden heeft. Op het eerste gezicht lijkt dat redelijk. Maar tegelijk zegt ze ook dat Israël moet verdwijnen omdat het haar land is. Daarmee bedreigt ze het bestaansrecht en de veiligheid van elke Jood in Israël — ook van degenen die er al eeuwen woonden, vaak vreedzaam naast Arabieren onder het Ottomaanse Rijk en later het Britse Mandaat, lang voordat een deel van de Arabieren zich ‘Palestijnen’ begon te noemen.

Want het is ook tragisch. Hind Khoudary weet als geen ander hoe onderdrukkend Hamas is. Ze heeft het zelf meegemaakt — werd in 2019 nog drie uur lang ondervraagd en bedreigd vanwege haar berichtgeving over protesten tegen het regime. Amnesty International verdedigde haar destijds. 

Juist daarom is het des te pijnlijker dat ze nu zwijgt over wat Hamas aanricht in de samenleving*. Ze spreekt nauwelijks nog over hun controle, hun intimidatie, hun rol als motor achter het lijden van Gaza. In plaats daarvan richt ze haar woorden — en haar woede — bijna uitsluitend op Israël. Daarmee keert ze terug, bewust of onbewust, naar wat ze in datzelfde jaar 2019 al openlijk beaamde: ze wil dat Israël verdwijnt.

Er is een dunne lijn tussen overleven in een repressief systeem en je vereenzelvigen met dat systeem. En ergens onderweg lijkt Hind Khoudary die lijn te zijn overgestoken. Niet met wapens, maar met woorden. En haar woorden mogen dan haar enige wapen zijn — de vraag blijft: voor wie strijdt ze daarmee?

De stille druk van binnenuit

Wat in de meeste internationale berichtgeving onderbelicht blijft, is de andere kant van de angst. Meerdere Palestijnse journalisten hebben — anoniem — verklaard dat ze niet vrij zijn om over Hamas te schrijven. Ze worden bedreigd, onder druk gezet, soms zelfs mishandeld. De Committee to Protect Journalists (CPJ) heeft hierover meerdere rapporten gepubliceerd.

📌 Bron: CPJ – Gaza journalisten onder druk van Hamas

Kortom: het gevaar voor journalisten in Gaza komt niet alleen van buitenaf. Het komt ook van binnenuit. En dát is wat het publieke debat dringend nodig heeft: de moed om deze realiteit te benoemen.

Journalistiek of propaganda?

Goede journalistiek stelt vragen — ook over zichzelf. Wie zich in Gaza als journalist aandient, moet opereren binnen de lijnen die Hamas toestaat. Sinds 7 oktober lijkt die controle toegenomen. Waar eerder journalisten hun leven riskeerden om te getuigen van Hamas’ onderdrukking, zijn sommige verslaggevers nu functioneel onderdeel geworden van het propaganda-apparaat. Soms vrijwillig, soms uit angst. Soms uit overtuiging.

“Woorden zijn ons enige wapen,” zei Hind Khoudary. Maar wie bepaalt waar dat wapen op gericht staat? Echte journalistiek durft beide kanten te belichten — zelfs als dat gevaarlijk is.

Mijn hoop

Ik hoop dat er opnieuw Palestijnse journalisten opstaan die schrijven met lef — niet alleen over Israëlische luchtaanvallen, maar ook over wat er in de schaduw gebeurt: de mensenrechten die onder Hamas verdwijnen, het misbruik van ziekenhuizen, scholen, vrouwen en kinderen als schilden.

Voor 7 oktober 2023 waren er zulke stemmen. De journalistiek heeft ze harder nodig dan ooit.

--

* Ze spreekt zich niet meer uit tegen Hamas, althans niet zichtbaar in de media of op haar sociale kanalen: hier en hier

[1] Accreditatie door Hamas betekent dus dat journalisten formeel toestemming moeten vragen aan een organisatie die internationaal wordt beschouwd als een terreurbeweging.